راه‌های درمان سندروم روده تحریک پذیر، علائم و علل بروز آن

سندروم روده تحریک پذیر (IBS) اختلال رایج در روده (روده‌ی بزرگ) است. این اختلال می‌تواند موجب گرفتگی‌ها، دردهای شکمی، نفخ، اسهال و یبوست شود. سندروم روده تحریک پذیر یک بیماری مزمن است که نیازمند مراقبت بلندمدت است. علائم و نشانه‌های سندروم روده تحریک پذیر باعث ناراحتی فرد می‌شود. ولی برخلاف کولیت زخمی و بیماری کرون که انواعی از بیماری‌های التهابی روده هستند، باعث تغییر در بافت روده‌ یا افزایش احتمال سرطان روده‌ی بزرگ نمی‌شود. بیشتر مبتلایان به سندروم روده تحریک پذیر می‌توانند با کنترل رژیم غذایی، تغییر سبک زندگی و کاهش استرس، این بیماری را کنترل کنند. علائم سخت سندروم روده تحریک پذیر تنها در عده‌ی کمی از مبتلایان مشاهده می‌شود.

علائم سندروم روده تحریک پذیر
علائم و نشانه‌های این بیماری در افراد مختلف می‌تواند متفاوت باشد. علائم سندروم روده تحریک پذیر به علائم سایر بیماری‌ها شبیه است.

یا این تفاسیر شایع‌ترین علائم آن عبارتند از:

دردها و گرفتگی‌های شکمی
احساس نفخ
گازهای روده‌ای
اسهال و یبوست؛ گاهی‌اوقات اسهال و یبوست به تناوب اتفاق می‌افتد
وجود مخاط در مدفوع

با اینکه علائم سندروم روده تحریک پذیر در زمان‌هایی بدتر می‌شوند، بهبود می‌یابند یا کلا ناپدید می‌شوند، این بیماری در بیشتر افراد یک بیماری مزمن محسوب می‌شود. دردها و گرفتگی های شکمی از علائم سندروم روده تحریک پذیر است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
با اینکه از هر ۵ آمریکایی یک نفر علائم سندروم روده تحریک پذیر را دارند، کمتر از یک نفر از هر ۵ نفری که این علائم را دارند، به پزشک مراجعه می‌کنند. اگر تغییرات مداومی را در عادات روده‌ای خود یا علائم سندروم روده تحریک پذیر مشاهده کردید، باید به پزشک مراجعه کنید. زیرا این علائم می‌توانند نشانه‌ی بیماری‌ خطرناک‌تری مانند سرطان روده‌ی بزرگ باشند.

علائمی که می‌تواند نشانه‌ی بیماری‌ خطرناک‌تری باشند، عبارتند از:

خونریزی‌های مقعدی
دردهای شکمی که در شب‌ها اتفاق می‌افتد یا شدت‌شان در شب‌ بیشتر می‌شود
کاهش وزن

پزشک می‌تواند با روش‌هایی به تسکین علائم و جلوگیری از بیماری‌های روده‌ مانند بیماری التهابی روده و سرطان روده‌ی بزرگ کمک کند. همچنین پزشک می‌تواند از عوارض احتمالی این بیماری مانند اسهال مزمن نیز جلوگیری کند.

علل سندروم روده تحریک پذیر
به‌طور دقیق معلوم نیست که چه‌چیزی باعث بروز سندروم روده تحریک پذیر می‌شود. ولی مجموعه‌ای از عوامل در بروز این اختلال نقش دارند. دیواره‌ی روده با عضلاتی پوشانده شده است که با انقباض و استراحت‌شان در یک ریتم هماهنگ موجب حرکت غذا در مسیر روده‌ می‌شوند. اگر فرد به سندروم روده تحریک پذیر مبتلا باشد، ممکن است انقباضات قوی‌تر و طولانی‌تر از حالت طبیعی‌شان باشند. نتیجه‌ی این امر اسهال، نفخ و ایجاد گازهاست. ازآن‌سو اگر انقباضات روده‌ای ضعیف باشند، سرعت حرکت غذا کاهش می‌یابد. نتیجه‌ی آن سختی و خشکی مدفوع و یبوست است.

اختلالات عصبی دستگاه گوارشی موجب می‌شود به‌دنبال اتساع شکم‌تان در اثر گازها و مدفوع بیشترازحد طبیعی احساس ناراحتی کنید. عدم هماهنگی میان سیگنال‌های مغزی و دستگاه گوارشی موجب می‌شود، بدن‌تان نسبت به تغییرات طبیعی دستگاه گوارشی بیش‌ازحد واکنش نشان دهد. این واکنشِ بیش‌ازحد می‌تواند موجب درد، اسهال و یبوست شود. عوامل بروز سندروم روده تحریک پذیر در افراد مختلف متفاوت است

استرس در بیشتر افراد موجب تشدید علائم سندروم روده تحریک پذیر می شود.

محرک‌هایی که افراد عادی را تحت تأثیر قراز نمی‌دهد، می‌تواند باعث بروز علائمی در افراد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر شود. ولی همه‌ی افرادی که به این بیماری مبتلا هستند به یک محرک به‌طور یکسان واکنش نشان نمی‌دهند.

مهمترین محرک‌ها عبارتند از:

غذاها: هنوز نقش حساسیت‌های غذایی و عدم تحمل برخی غذاها در بروز سندروم روده‌ی تحریک پذیر به‌طور واضح مشخص نشده است. ولی علائم این بیماری در بسیاری از مبتلایان با خوردن بعضی غذاها تشدید می‌شود. گستره‌ی بزرگی از غذاها می‌توانند بر این بیماری تأثیر بگذارند. شکلات، ادویه‌ها، چربی‌ها، میوه‌ها، حبوبات، کلم، گل‌کلم، کلم‌بروکلی، شیر، نوشیدنی‌های گازدار و الکلی برخی از غذاهایی هستند که می‌توانند موجب تشدید علائم سندروم روده تحریک پذیر شوند.

استرس‌ها: علائم سندروم روده تحریک پذیر در بسیاری از مبتلایان با افزایش استرس‌ها مانند استرس امتحانات پایان‌ترم یا هفته‌ی اول شغل جدید بدتر می‌شود یا تداوم بیشتری پیدا می‌کند. استرس تنها موجب بدترشدن علائم می‌شود و علت بروز آنها نیستند.

هورمون‌ها: باتوجه به اینکه احتمال بروز سندروم روده تحریک پذیر در خانم‌ها دو برابر آقایان است، محققان معتقدند تغییرات هورمونی می‌تواند در این بیماری مؤثر باشد. بیشتر زنان می‌گویند علائم سندرم روده تحریک پذیر در دوران قاعدگی یا نزدیک آن بدتر می‌شود.

سایر بیماری‌ها: بعضی‌اوقات سایر بیماری‌ها مانند التهاب معده‌ای‌-روده‌ای یا افزایش بیش‌ازحد باکتری‌های موجود در روده‌ می‌تواند باعث تشدید علائم سندروم روده تحریک پذیر شود.

عوامل خطرساز
سایقه بیماری های روانی احتمال ابتلا به سندروم روده تحریک پذیر افزایش می دهد.

با اینکه ممکن است علائم این بیماری در هر فردی دیده شود، ولی افراد زیر بیش‌ازدیگران درمعرض سندروم روده تحریک پذیر قرار دارند:

افراد جوان: سندروم روده تحریک پذیر معمولا در افراد زیر ۴۵ سال مشاهده می‌شود.

زنان: احتمال بروز سندروم روده تحریک پذیر در زنان دو برابر مردان است.

افراد با سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به سندروم روده تحریک پذیر: براساس مطالعات انجام‌شده کسانی‌که اعضای خانواده‌شان به سندروم روده تحریک پذیر مبتلا بوده‌اند، بیش‌ازدیگران درمعرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.

سابقه‌ی بیماری‌ روانی: اضطراب، افسردگی، اختلالات شخصیتی یا سابقه‌ی سوء‌استفاده‌ی جنسی در زمان کودکی نیز احتمال ابتلا به سندروم روده تحریک پذیر را افزایش می‌دهند. در زنان، سو‌ء استفاده و خشونت خانگی نیز می‌تواند از عوامل خطرناک ابتلا به سندروم روده تحریک پذیر باشد.
تأثیر سابقه‌ی خانوادگی در افزایش احتمال ابتلا به سندروم روده تحریک پذیر می‌تواند ناشی از عوامل ژنتیکی، عادات مشترک در خانواده یا هردوی این عوامل باشد.

عوارض سندروم روده تحریک پذیر
یبوست و اسهال دو نشانه‌ی سندروم روده تحریک پذیر هستند که می‌توانند موجب تشدید بواسیر شوند. همچنین اگر مجبور شوید برای جلوگیری از علائم سندروم روده تحریک پذیر از خوردن بعضی غذاها خودداری کنید، ممکن است دچار سوء‌تغذیه شوید.

اما شاید مهمترین پیامد سندروم روده تحریک پذیر تأثیری است که برروی کیفیت کلی زندگی‌ برجای می‌گذارد. تأثیرات سندروم روده تحریک پذیر ممکن است باعث شود تا فرد احساس کند در زندگی دچار کمبودهایی است. نتیجه‌ی این امر یأس و افسردگی است.

درمان
ازجایی‌که علت دقیق سندروم روده تحریک پذیر مشخص نیست، بیشتر درمان‌ها برروی کاهش علائم این بیماری و بازگشت فرد به زندگی عادی تمرکز دارند. در بیشتر موارد با کنترل استرس و تغییراتی در سبک زندگی و رژیم غذایی می‌توانید علائم و نشانه‌های خفیف سندروم روده تحریک پذیر را کنترل کنید. تاجایی‌که می‌توانید از خوردن غذاهایی که موجب تشدید علائم این بیماری می‌شوند، خودداری کنید. بیشتر ورزش کنید. مصرف مایعات را افزایش دهید و به اندازه‌ی کافی بخوابید.
اگر بیماری‌تان خفیف یا شدید است، نیاز دارید اقدامی فراتر از تغییراتی در سبک زندگی انجام دهید. در این شرایط احتمالا پزشک داروهایی را به شما تجویز کند.

تغییرات غذایی
توقف مصرف غذاهای نفخ‌آور: اگر از نفخ و وجود گاز بیش‌ازحد اذیت می‌شوید، ممکن است پزشک‌تان شما را از مصرف غذاهایی مانند نوشیدنی‌های گازدار، سبزیجات (خصوصا کلم، گل‌کلم و کلم‌بروکلی) و میوه‌‌های خام منع کند.

توقف مصرف گلوتن: براساس نتایج بدست آمده از تحقیقات، توقف مصرف گلوتن (گندم، جو و چاودار) در افراد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر می‌تواند، موجب بهبود اسهال این افراد شود. البته این توصیه کمی بحث‌برانگیز است و شواهد در این زمینه واضح نیست.

توقف مصرف برخی کربوهیدرات‌ها: برخی افراد به انواع خاصی از کربوهیدرات‌ها مانند فروکتوز، فروکتان، لاکتوز و … که FODMAP نامیده‌ می‌شوند، حساسیت دارند. این کربوهیدرات‌ها در برخی غلات، سبزیجات، میوه‌ها و محصولات لبنی یافت می‌شوند. بااینکه مصرف این غذاها برای اغلب افراد ضرری ندارد، ولی کاهش آنها در رژیم غذایی‌ می‌تواند موجب کاهش علائم سندروم روده تحریک پذیر شود.

داروها:
در موارد متوسط و شدید سندروم روده تحریک پذیر به مصرف دارو نیاز است.

مکمل‌های حاوی فیبر: مصرف مکمل‌های حاوی فیبر مانند بارهنگ کتانی یا متیل سلولز به همراه مایعات در کنترل یبوست مؤثر است. مصرف فیبر موجود در غذاها نسبت به فیبر موجود در مکمل‌ها نفخ بیشتری ایجاد می‌کند. اگر فیبر نتواند به بهبود علائم کم کند، ممکن است پزشک ملین‌های اسموتیک مانند منیزیم هیدروکسید یا پلی‌اتیلن گلیکول تجویز کند.

داروهای ضداسهال:

داروهای بدون نسخه مانند لوپرامید می‌توانند به کنترل اسهال کمک کنند. مصرف داروهای متصل‌شونده به اسید صفرا مانند کلسترامین، کلستیپول و کوله‌سولام نیز می‌تواند در برخی افراد مؤثر باشد. اما ممکن است این داروها باعث ایجاد نفخ شوند.

داروهای آنتی کولینرژیک و آنتی اسپاسمودیک:

این داروها مانند هیوسیامین و دی‌سیکلومین می‌توانند اسپاسم‌های دردناک روده‌ای را تسکین دهند. معمولا این داروها توسط کسانی مصرف می‌شود که گرفتار یک دوره اسهال سخت می‌شوند. این داروها می‌توانند موجب تشدید یبوست شوند و علائم دیگری مانند سختی در ادرار را ایجاد کنند. افرادی که به آب‌سیاه چشم مبتلا هستند، باید این داروها را با‌احتیاط مصرف کنند.

داروهای ضدافسردگی:

اگر درد و افسردگی از علائم بیماری شما هستند، ممکن است پزشک برای‌تان داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای یا مهارکننده‌های بازجذب سروتونین تجویز کند. این داروها با ممانعت از فعالیت نورون‌های کنترل‌کننده‌ی روده‌ی بزرگ به بهبود افسردگی کمک می‌کنند. اگر با وجود اسهال و دردهای شکمی مشکل افسردگی ندارید، ممکن است پزشک‌ داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای ضعیف‌تری مانند ایمی‌پرامین و نورتریپتیلین را برای‌تان تجویز کند. خواب‌آلودگی و اسهال از عوارض جانبی این داروها هستند. مهارکننده‌های بازجذب سروتونین مانند فلوکستین و پاروکستین نیز می‌توانند درصورتی‌که دچار افسردگی هستید و درد و یبوست را تجربه می‌کنید، مفید باشد.

آنتی بیوتیک‌ها:

در کسانی‌که علائم‌شان ناشی از رشد بیش‌ازحد باکتری‌ها در روده‌ی بزرگ باشد، مصرف این داروها مفید است. علائم اسهال در برخی افراد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر با مصرف ریفاکسیمین بهبود یافته است، ولی در این زمینه به مطالعات بیشتری نیاز است.

مشاوره:

اگر از افسردگی رنج می‌برید یا استرس موجب تشدید علائم بیماری شما می‌شود، مشاوره می‌تواند به بهبودتان کمک کند.

داروهای مخصوص درمان سندروم روده تحریک پذیر
تاکنون ۲ دارو برای درمان سندروم روده تحریک پذیر مورد تأیید قرار گرفته‌اند:

آلوسترون: آلوسترون برای آرامش روده‌ی بزرگ و کندترکردن حرکات ضایعات در قسمت پایینی روده طراحی شده است. سازمان غذا و داروی ایالات متحده این دارو را برای مدتی از بازار جمع‌آوری کرد، ولی پس از چندی مجددا اجازه‌ی فروش آن صادر کرد. با این‌حال آلوسترون تنها باید توسط پزشکان و برای موارد شدید اسهال در زنانی‌که درمان‌های دیگر بر روی آنها اثر نداشته است، تجویز شود. مصرف این دارو برای مردان مورد تأیید قرار نگرفته است. عوارض جانبی این دارو چندان شایع نیست، ولی بسیار خطرناک است. لذا باید زمانی از این دارو استفاده شود که سایر روش‌های درمانی مؤثر واقع نشده باشند.

لوبی‌پروستون: این دارو با افزایش ترشح مایعات در روده‌ی باریک به عبور مدفوع کمک می‌کند. مصرف این دارو برای زنان بالاتر از ۱۸ سال که از سندروم روده تحریک پذیر و یبوست رنج می‌برند، مورد تأیید قرار گرفته است. تأثیرگذاری این دارو و بی‌خطربودن آن در درازمدت در مردان اثبات نشده است. حالت تهوع، اسهال و دردهای شکمی از عوارض جانبی این دارو هستند. لوبی‌پروستون عموما برای زنانی تجویز می‌شود که از سندروم روده تحریک پذیر و یبوست شدید رنج می‌برند و سایر درمان‌ها برایشان تأثیری نداشته است.